Idea fenomenologii, eBooks txt, pobierz pdf

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
EDMUND HUSSERLIDEA FENOMENOLOGIIWPROWADZENIE WYDAWCYZnaczenie poniższych Pięciu wykładów: Idea fenomenologii (wprowadzenie do Elementów fenomenologii i krytyki rozumu) wygłoszonych przez Husserla w dniach od 26 IV do 5 V 1907 roku ukaże się w całej pełni, gdy spróbujemy uzmysłowić sobie, w jakim momencie duchowego rozwoju Husserla powstały i jakim sš punktem zwrotnym w jego myleniu. Owietlenie tych spraw będzie zadaniem niniejszego wprowadzenia.Szeć lat po ukazaniu się Badań logicznych Husserl przeżywa ciężki kryzys. Wtedy też spotyka go upokorzenie: wysunięta przez Ministerstwo Owiaty propozycja nominacji na profesora zwyczajnego zostaje odrzucona przez Uniwersytet Getyngeński. Wydaje się, że ta kolegialna pogarda" dotknęła go bardziej, niż był skłonny przyznać. Lecz więcej niż to zewnętrzne niepowodzenie waży zwštpienie w siebie samego, dręczšce go tak mocno, iż pod znakiem zapytania stawia swš egzystencję jako filozofa.Z tego zwštpienia wyrasta decyzja jasnego zdania sobie sprawy ze swej sytuacji i swego zadania.W Zasadniczy trzon tego wykładu wydany został następnie przez Ulricha Claesgesa jako XVI tom serii Husstrliana: Ding und Raum. Yorlesungen 1907, Den Haag 1973.Wprowadzenie wydawcyWprowadzenie wydawcy25 IX 1906 roku Husserl pisze w swym notatniku, w którym niekiedy zamieszczał zapiski o charakterze zbliżonym do dziennika 2:Na pierwszym miejscu wymieniam ogólne zadanie, które dla siebie samego muszę rozwišzać, jeli ma mi być wolno okrelać się mianem filozofa. Na myli mam krytykę rozumu. Krytykę rozumu logicznego i praktycznego, w ogóle rozumu wartociujšcego. Bez zdania sobie w ogólnych zarysach sprawy z sensu, istoty, metod, głównych punktów widzenia krytyki rozumu, bez wykoncypo-wania, zaprojektowania, ustalenia i uzasadnienia jej ogólnego projektu nie mogę naprawdę i prawdziwie żyć. Dostatecznie długo znosiłem męki niejasnoci i rozchybo-tanego powštpiewania. Muszę się wewnętrznie umocnić. Wiem, że idzie tu o sprawy wielkie i największe, wiem, że na tym potknęli się najwięksi geniusze, i gdybym chciał się z nimi porównywać, już z góry musiałbym dać za wygranš..." (s. 17 i n.).Nawišzanie do tytułu głównego dzieła Kanta nie jest przypadkiem. Husserl w tym czasie intensywnie zajmował się Kantem, stšd też wyrosła idea fenomenologii jako filozofii transcendentalnej, jako transcendentalnego idealizmu, oraz idea fenomenologicznej redukcji 3. (Tutaj trzeba zrezygnować z wnikania w różnice między myleniem Kanta i Husserla, szczególnie w odniesieniu do podstawowej idei konstytucji".)Dostęp do transcendentalnego sposobu prowadzenia rozważań daje redukcja fenomenologiczna, umożliwia ona cofnięcie się do wiadomoci". W tej ostatniej2 Notatnik znajduje się w archiwum pod sygnaturš X x 5.3 Na ten okres przypada znajomoć Husserla z Diltheyem, która miała dlań duże znaczenie. Niestety, dotychczas nie udało się odszukać listów z tych lat.moJ-cmy wypatrzeć, jak konstytuujš się przedmioty, i Wraz z transcendentalnym idealizmem bowiem w centrum mylenia Husserla sytuuje się problem konstytucji przedmiotów w wiadomoci, albojak Husserl także mówi rozpłynięcie się bytu w wiadomoci".W Pięciu wykładach Husserł po raz pierwszy publicznie wypowiedział idee, które miały okrelić całe jego póniejsze mylenie. Daje w nich zarówno jasne przedstawienie redukcji fenomenologicznej, jak i podstawowej idei konstytucji przedmiotów w wiadomoci.Pierwociny idei redukcji odnajdujemy już w lecie 1905 roku, w tzw. kartkach z Seefeld" (Seefelder Bldtter (sygnatura A II 25)) M, jednakże w porównaniu z Pięcioma wykładami różnica jest ogromna. Podczas gdy w 1905 roku właciwie można mówić raczej o pierwszym niemiałym dotknięciu, w Pięciu wykładach myl wypowiedziana jest już w całym swym znaczeniu, a także dostrzeżony jest zwišzek z istotnym problemem konstytucji.Podstawowych myli Pięciu wykładów Husserl już nie porzucił, o czym wiadczš zachowane rękopisy, z których tutaj wskażemy tylko najważniejsze i pozostajšce z nimi w bezporednim zwišzku. Z wrzenia 1907 i wrzenia 1908 roku rękopisy B II l i B II 2, następnie wykład z 1909 roku Idea fenomenologu i jej metody (F I 17), wykład o rozszerzonej redukcji z roku 1910/11 (F I 43), wykładM Idzie tu o zapiski poczynione przez Husserla w czasie ferii wiosennych 1905 roku w Seefeld oraz potem dołšczone do nich póniejsze materiały (powstałe najpóniej w roku 1909). Na obwolucie tego zbioru Husserl zanotował: Nota historyczna: W kartkach z Seefeld 1905 znajduję już pojęcie i poprawne zastosowanie Ťredukcji fenomcnologicznejť". Kartki z Seefeld" opublikowane zostały w X tomie Husserlidna: ?ur Phanamenologie des inneren Zeitbeuiufltseins (1893-1917), Haag 1966, częć B III, s. 237-268.Wprowadzenie wydawcyWprowadzenie wydawcyo redukcji fenomenologicznej z roku 1912 (Bil 19), a w końcu równoległy do wykładu z roku 1909 wykład z roku 1915 Wybrane problemy fenomenologiczne (F I 31). W jednym z tych rękopisów (wrzesień 1907, B II 1) Husserl w następujšcy sposób mówi o swym nowym stanowisku w zwišzku z Badaniami logicznymi.Badania logiczne przedstawiły fenomenologie jako psychologię opisowš (jakkolwiek ton nadawało im zainteresowanie teoriopoznawcze). Należy jednak odróżnić tę psychologię opisowš, i to rozumianš jako empiryczna fenomenologia, od fenomenologii transcendentalnej...To, co w mych Badaniach logicznych oznaczone zostało jako opisowa psychologiczna fenomenologia, dotyczy jednakże tylko sfery przeżyć [rozpatrywanych] co do ich efektywnej zawartoci. Przeżycia sš przeżyciami przeżywajšcych Ja, i o tyle też sš one empirycznie odniesione do obiektów przyrodniczych (Naturobjektilaten). Dla fenomenologii jednakże, która ma być teoriš poznania, dla istotowcj nauki o poznaniu (a priori], odniesienie empiryczne pozostaje wyłšczone. W ten sposób powstaje fenomenologia transcendentalna, i niš właciwie było to, czego okruchy przedstawione zostały w Badaniach logicznych.W tej transcendentalnej fenomenologii nie mamy już do czynienia z apriorycznš ontologiš, z formalnš logikš i formalnš matematykš, z geometriš jako apriorycznš naukš o przestrzeni, z apriorycznš chronometriš i forono-miš, z apriorycznš realnš ontologiš jakiegokolwiek bšd rodzaju ([ontologiš] rzeczy, przemiany etc.}.Transcendentalna fenomenologia jest fenomenologiš konstytuujšcej wiadomoci, tym samym za nie należy do niej ani jeden obiektywny aksjomat (w odniesieniu do przedmiotów, które nie sš wiadomociš) [...]Zainteresowanie teoriopoznawcze, transcendentalne, nie kieruje się ku obiektywnemu bytowi, nie idzie tu o ustanawianie prawd [ważnych] dla obiektywnego bytu, a tym samym także nie o obiektywnš naukę. To, co obiektywne, należy włanie do nauk obiektywnych, i uzyskanie tegoy czego obiektywnym naukom brak do zupełnoci, jest ich i tylko ich sprawš. Zainteresowanie transcendentalne natomiast, zainteresowanie transcendentalnej fenomenologii kieruje się ku wiadomoci jako wiadomoci, kieruje się tylko ku fenomenom, fenomenom w dwojakim sensie: 1) w sensie przejawu, w którym przejawia się co obiektywnego, 2) a z drugiej strony w sensie czego obiektywnego rozpatrywanego tylko o tyle, o ile się włanie w przejawach przejawia, i to rozpatrywanego transcendentalnie", przy wyłšczeniu wszelkiego empirycznego uznania [w bycie] [...].Rozjanienie tych zwišzków zachodzšcych między prawdziwym bytem a poznawaniem, i w ogóle przebadanie korelacji między aktem, znaczeniem i przedmiotem jest zadaniem transcendentalnej fenomenologii (albo transcendentalnej filozofii)". (Cytowane wg oryginału rękopisu: B II 1. kartka 25a i n.).Ponieważ rękopis ten, podobnie jak Pięć wykładów, pochodzi z roku 1907, twierdzenie, że Husserl dopiero w Ideach czystej jenomenologii przeszedł do idealizmu, wymagałoby korekty.Pięć wykładów zostało wygłoszonych jako wprowadzenie do Wykładu o rzeczy (Dingvorlesung], czterogodzinnego wykładu w semestrze letnim 1907 roku. Wykład o rzeczy należy do cyklu wykładów Elementy fenomenologii i krytyki rozumu fsJ, w którym Husserl próbuje uporać się z ogólnymPor. przypis [1] na s. 3.Wprowadzane wydawcyzagadnieniem krytyki rozumu". Sam Wykład o nazywa on wielkš próbš, próbš fenomenologii rzeczy (Dinglichkeit) , szczególnie przestrzennoci (X x 5, s. 24) W. Ponieważ w Pięciu wykładach mylš przewodniš jest włanie idea konstytucji, to, że do każdego podstawowego typu przedmiotów należy szczególna konstytucja, którš fenomenologia winna przebadać", nie jest niczym dziwnym, że jako realizację takich badań konstytutywnych -Husserl dołšczył wykład o konstytucji rzeczy.Jednakże wydaje się, iż uczniowie nie uchwycili znaczenia wykładu o rzeczy, Husserl bowiem 6 III 1908 roku notował (X x 5, s. 24) ^ : To był nowy poczštek, który, niestety, nie został zrozumiany i przyjęty przez moich uczniów tak, jak się spodziewałem. Ale i trudnoci były nazbyt wielkie i nie można ich było przezwyciężyć od pierwszego zamachu".Z inicjatywš publikacji poniższego tekstu jako drugiego tomu Dziel zebranych wystšpił prof. H. L. van Breda O.F.M., dyrektor Archiwum Husserla [w Louvain]. Niech mi wolno będzie w tym miejscu podziękować mu za przychylnoć i cenne rady. Zobowišzany jestem także do wdzięcznoci wobec Pana prof. Fritza Kaufmanna (Buf-fało), Pani dr L. Gelber oraz mojej żony jak i Pana prof. dr. S. Strassera.Walter Biemel-Louyain, wrzesień 1947DYSPOZYCJA WYKŁADÓWNaturalne, nie troszczšce się o trudnoci zwišzane z możliwociš poznania mylenie w życiu i w nauce mylenie filozoficzne, okrelone przez [swe] stanowisko wobec problemów możliwoci poznania.Kłopoty, w jakie popada refleksja nad możliwociš poznania u trafiajšcego rzeczy same; jak poznanie może upewnić się co d... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki