[ Pobierz całość w formacie PDF ]
"Bajki" Ignacy Krasickispis trecianaliza utworw str. 2tre str. 4Wstp do bajekDrzewoKruk i lisJagni i wilcyPtaszki w klatcePrzyjacieleSzczur i kotFilozofGroch przy drodzeKulawy i lepyDewotkaPojcia i zagadnieniaBajka - gatunek literatury dydaktycznej. Jej zadaniem jest wskazywanie uniwersalnych prawd moralnych, std historyjka opowiedziana w utworze jest tylko ilustracj prawdy - najczciej zawartej w kocowym morale. Bohaterami tekstu s zwierzta, roliny, przedmioty, rzadziej ludzie. Wywodzi si z tradycji staroytnej i czsto przybiera charakter alegoryczny. "Bajki i przypowieci na cztery czci podzielone" powstay w latach 1776-78, a wydane zostay w roku 1779 r., natomiast "Bajki nowe" - to efekt pracy Ignacego Krasickiego z lat 1779-1800. Obie serie ukazay si w roku 1804 r. w wydaniu zbiorowym "Dziepoetyckich", w t. 2. Wrd utworw Krasickiego mona wskaza bajki:Ezopowe (od imienia twrcy, Ezopa - pisarza greckiego z VI w. p.n.e.). Jej bohaterami s zwierzta prezentujce okrelone typy ludzkich osobowoci: np. lew: odwaga, sia, lis: spryt, baran: gupota. ("Kruk i lis") Narracyjne (epickie). Utwr przyjmuje posta wierszowanej nowelki o nieskomplikowanej fabule.Bohaterowie i zdarzenia peni funkcj przypowieci stosujcej si do wiata ludzkiego. Sens utworu najczciej pojawia si w postaci wniosku wypowiadanego przez narratora lub bohatera, w zakoczeniu bajki. (z tomu "Bajki nowe", np. "Przyjaciele") Jednak prawdziwe mistrzostwo osign jako twrca:Epigramatyczne (liryczne; wikszo z tomu "Bajki iprzypowieci") ( najkrtsze bajki (typow miar jest cztero- i szeciowiersz); ( ujte w regularne 13-zgoskowce parzycie rymowane;( o zwizej konstrukcji opartej na paralelimie (rwnolege, odmierzone rwnymi odcinkami tekstu, opisy dwch istot,zwizanych kontrastem lub wspdziaaniem); ( pozbawioneelementw fabularnych;( z niekiedy wystpujcymi cechami dramatycznoci (klski najczciej zawinionej, wynikajcej z gupoty lub zarozumiaoci Streszczenie"Wstp do bajek": utwr rozpoczyna wyliczenie ludzi, ktrzy, wbrew swej naturze i pozycji, nie ulegali pokusom, np. mody, "ktry ycie wstrzemiliwue pdzi czy "minister rzetelny", ktry "o sobie nie myla". Utwr koczy artobliwa pointa utwierdzajca czytelnika w przekonaniu, e sytuacje takie nie s moliwe w realnym yciu. Arcydzieo lapidarnoci i jasnoci. Powtarzanie czasownika "By..." wie zdania w konstrukcj wyliczania, wytwarza melodyjno i nastrj baniowy. "Drzewo": najkrtsza bajka epigramatyczna. "Wielbi drzewo grzejc si czowiek przy kominie./ Rzeko drzewo: "C po tym! - grzeje, ale ginie". "Szczur i kot": zarozumiay szczur siedzc podczas naboestwa na otarzu szczyci si ze swej pozycji. Wkrtce jednak okazuje si, e opary kadzide nie uchroniy go przed niebezpieczestwem - schwyta go kot. Utwr cechuje szczeglnie kunsztowna skadnia operujca szykiem przestawnym (inwersj). Filozof: Pewny siebie filozof pki dopisywao mu zdrowie - gosi ateizm, kiedy jednak przysza choroba, szybko zwrci si nie tylko ku Bogu, ale i ku magii (upiorom). Groch przy drodze: Przypowie o gospodarzu, ktry, utrudzony nieskuteczn walk ze zodziejami, postanowi posia groch z dala od drogi, za zboem. Szybko jednak okazao si, e straci podwjnie: groch i tak ukradziono a przy tym stratowano yto. Cao koczy nauka: "I ostrono zbyteczna czstokro zaszkodzi". "Jagni i wilcy": czterowersowa scenka, w ktrej wilki, na pytanie jagnicia jakim prawem chc je zje, szczerze odpowiadaj: "Smaczny, saby i w lesie". "Dewotka": opowie o wtpliwej pobonoci pani, ktra wbrew sowom modlitwy: "...i odpu nam winy" dotkliwie kae suc za drobne przewinienie. "Kruk i lis" (z Ezopa): popularna opowie o kruku trzymajcym ser w pysku i przebiegym lisie, ktry sprytnie namawiajc ptaka do piewu prowokuje go do otwarcia dzioba a tym samym upuszczenia sera. "Przyjaciele": historia zajczka, ktry dziki zaletom charakteru zjedna sobie mio zwierzt. Jednak, gdy myliwi urzdzili polowanie, wrd "przyjaci" nie znalaz si nikt, kto zechciaby mu pomc. Utwr ilustruje popularne przysowie, e prawdziwych przyjaci poznajemy w biedzie, ktre w czasach Krasickiego byo rwnie interpretowane politycznie. "Ptaszki w klatce":najpopularniejsza bajka "polityczna" o dwu czyykach, z ktrych jeden rozpacza nad sw niewol, drugi za, ktry wolnoci nigdy nie zazna, dziwi si smutkowi towarzysza. Jest w niejostrzeenie i apel do ambicji modego pokolenia, ktremu "wygody" nie powinny zastpi wolnoci. "Kulawy i lepy": tytuowi bohaterowie podruj. Wszystko byo dobrze dopki lepy nis kulawego, kiedy jednak role odwrcili (lepy postanowi zawierzy kijowi) - "zginli pospou". Oryginalno bajek Krasickiego Tematyka utworw Krasickiego jest bardzo rnorodna. Bajki Krasickiego to arcydziea obserwatorstwa moralnego iupoetycznionej psychologii i charakterologii; prezentuj rwnie pewn koncepcj ycia i pogld na wiat. Oglny sens bajek ma charakter tradycyjnie chrzecijaski, uwydatnia nieskuteczno wiedzy i filozofii wobec trudnoci praktycznych i przeciwnoci losu. Utwory te nie daj wzorw cnt ani ideaw ofiarnoci czy wyrzecze, ukazuj wiat taki jaki by nie powinien, ale czsto jest (egoizm, nieyczliwo, snobizm, gupota, niewdziczno, pycha). Jest to wiat bez zudze, nie znajcy miosierdzia, w ktrym trudno liczy na kogokolwiek i cokolwiek poza wasn energi, rozwag i pomysowoci. Gdyby nie humor i dowcip ton wikszoci utworw przedstawiaby smtny dramat natury ludzkiej Poeta chtnie korzysta z tematw powtarzajcych si wfabulistyce wiatowej (w bajkopisarstwie chodzi nie tyle o nowo tematw, ile o nowo pomysw kompozycyjnych, tonu, refleksji, ekspresji), niekiedy w jednej bajce czy motywy z parudawniejszych utworw. Oryginalno Krasickiego polega na sposobie wykorzystania motyww: ( unika rozwlekoci, ( wyostrza i wysubtelnia puent, ( wprowadza indywidualn barw uczuciow, ( precyzowa rytm, ( dynamizowa akcj, ( mistrzowsko operowa paralelizmem i kontrastem."Bajki"Im wyej, tym widoczniej; chwale lub naganiePodpadaj krlowie, najjaniejszy panie!Satyra prawd mwi, wzgldw si wyrzeka.Wielbi urzd, czci krla, lecz sdzi czowieka.Gdy wic gani zdronoci i zdania mniej baczne,Pozwolisz, moci krlu, e od ciebie zaczn.Jeste krlem, a czemu nie krlewskim synem?To niedobrze; krew paska jest zaszczyt przed gminem.Kto si w zamku urodzi, niech ten w zamku siedzi;Z tego powodu nasi szczliwi ssiedzi.Bo natura na rzdczych pokoleniach zna si:Inszym powietrzem ywi, insz straw pasie.Std rozum bez nauki, std biego bez pracy;Mdrzy, rzdni, wspaniali, mocarze, junacy-Wszystko im atwo idzie; a chociaby ktryOdstrychn si na moment od swojej natury,Znowu si do niej wrci a dobrym koniecznieBy musi i szacownym w potomnoci wiecznie.Bo od czego poeci? Skarb krlestwa drogi,Rodzaj mony w aplauzy, w sowa nieubogi,Rodzaj, co umie znale, czego i nie byo,A co jest, a niedobrze, eby si przymio,I w to oni potrafi; std te jak na smyczySzed chwalca za chwalonym, zysk niosc w zdobyczy,A cho ktry fasz postrzeg, kompana nie zdradzi;Ten gardzi, ale paci, w mia si, lecz kadzi.Ty krlem, czemu nie ja? Mwic midzy nami,Ja si nie bd chwali, ale przymiotamiNiezymi si zaszczycam. Jestem Polak rodem,A do tego i szlachcic, a chobym i miodemSzynkowa, tak jak niegdy w bartnik w Kruszwicy,Czemu bym nie mg osie na twojej stolicy?Jeste Krlem - a bye przedtem moci panem;To grzech nieodpuszczony. Kady, ktry stanemPrzedtem si z tob rwna, a teraz czci musi,Nim powie: "najjaniejszy", pierwej si zakrztusi;I cho si przyzwyczai, przecie go to echce:Usty ci czci, a sercem szanowa ci nie chce.I ma suszne przyczyny. Wszak w LacedemonieZawdy siedzia Tesalczyk na Likurga tronie,Greki archontw swoich od Rzymianw brali,Rzymianie dyktatorw od Grekw przyzwali;Zgoa, byleby nie swj, choby i pobdzi,Zawdy to lepiej byo, kiedy cudzy rzdzi.Czy, co moesz, i dziemi ssiadw zadziwiaj,Szczep nauki, wzno handel i kraj uszczliwiaj-Cho wiedz, chocia czuj, e jest tronu godny,Nie masz chrztu, co by zmaza twj grzech pierworodnySkd powsta na Michaa w spisek zdradziecki?Std tylko, e krl Micha zwa si Wiszniowiecki.Do Jana, e Sobieski, nard nie przywyka.Krl Stanisaw dug paci za pana stolnika.Czujesz to - i ja czuj; wic si ju nie troszcz,Pozwalam ci by krlem, tronu nie zazdroszcz.le to wic, e jest Polak; le, e nie przychodzie; To gorsza (lubo, prawda, poprawiasz si co dzie)-Przecie musz wymwi, wybacz, e nie pieszcz-Powiem wic bez ogrdki: oto mody jeszcze.Piknie to, gdy na tronie sdziwo si mieci;Ty na wstpi majcy lat tylko trzydzieci,Bez siwizny, bez zmarszczkw: zaka to nie lada.Wszak siwizna zwyczajnie talenta posiada,Wszak w zmarszczkach rozum mieszka, a gdzie broda siwa,Tam wszelka doskonao zwyczajnie przebywa.Nie bye, prawda, winien temu, e nie stary;Modo, czerstwo i rzeko pikne to przywary,Przecie s przywarami. Ale si poprawi:Ju ci tron z naszej aski siwizny nabawi.Poczekaj tylko, jeli zstarze ci si damy,Jak ci tylko w zgrzybiaym wieku ogldamy,Bdziem krzycze na starych, dlatego e stary.To ju trzy, com ci w oczy wyrzuci, przywary.A czwarta jaka bdzie, miociwy panie?O sposobie rzdzenia niedobre masz zdanie.Krl nie czowiek. To prawda, a ty nie wiesz o tym;Wszystko ci si co marzy o tym wieku zotym.Nie wierz bajkom! Bd takim, jacy byli drudzy.Po co tobie przyjaci? Niech Ci wielbi sudzy.Chcesz, aby ci kochali? Niech si raczej boj.Ce zyska dobroci, agodnoci twoj?Zdzieraj, a bdziesz monym, gnb, a bdziesz wielkim;Tak si wsawisz a przeciw nawanociom ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]