[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ignacy Krasicki (1735-1801)  nazywany  był  "księciem poetów". Urodził się w rodzinie szlacheckiej. Po ukończeniu  kolegium jezuickiego wstąpił do seminarium, a studia podjął w  Rzymie. Po powrocie do kraju nawiązał kontakt ze stolnikiem litewskim Stanisławem Augustem, przyszłym królem Polski. Po wstąpieniu  Stanisława Augusta na tron, został jego kapelanem. W  1765  roku  został współpracownikiem "Monitora". Rok później zostaje mianowany biskupem warmińskim i przenosi się z Warszawy do Lidzbarka Warmińskiego (nazwa obecna). Po I rozbiorze Polski, gdy Warmia przeszła pod panowanie Prus, coraz rzadziej ma możliwožci  odwiedzania  Warszawy, ale żywo interesuje się wszystkim, czym żyją Polacy. W czasie Sejmu Wielkiego należy do gorących zwolenników obozu reform.  Po III rozbiorze zostaje mianowany arcybiskupem gnieżnieńskim.

             W druku ukazują się kolejno (od 1775 roku): "Myszeidos pieśni X", "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki",  "Monachomachia", "Pan Podstoli" cz. I, "Bajki i przypowieści", "Satyry", "Antymonachomachia".

             B a j k i . W bajkach wydanych za życia poety w tomie zatytułowanym "Bajki i przypowieści" przeważają bajki krótkie, epigramatyczne, natomiast w "Bajkach nowych" po śmierci autora  znajdują się bajki o charakterze narracyjnym.Oba zbiory  są:  znakomitym zwierciadłem stosunków i układów  międzyludzkich o ponadczasowej wartości, gdyż i dzisiaj znajdziemy w nich naszą wiedzę o życiu i ludziach nam współczesnych, a w przestrogi w nich zawarte i  mądrosc morałów mogą zawsze służyć jako broń przeciwko skutkom ludzkiej głupoty i niespodziankom codzienności.

             "Wstęp do bajek" odsłania krytyczne  nastawienie  poety  do świata, w którym wprawdzie są ludzie dobrzy, wstrzemięźliwi,  uczciwi i życzliwi, ale jest ich tak niewielu, że częściej bywają bohaterami bajek niż postaciami kształtującymi naszą rzeczywistość.

             "Malarze". Bajka ta dowodzi, że ludzka próżność i brak rozsądnej samooceny dostarczają możliwości robienia niezłych  interesów różnego typu spryciarzom. Znakomity portrecista Piotr, ledwo wiąże koniec z końcem, a Janowi, choć "mało i żle robił", powodziło się wyśmienicie. Dlaczego? "Piotr malowa’ podobne, Jan piękniejsze twarze".

            "Kruk i lis". Wystarczyło kilka pochlebstw i fałszywych zachwytów nad wdziękami kruka, by ten, uwierzywszy  w  swój talent, otworzyć dziób i wypuścić ser, na co czekał lis."Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym" - kończy poeta.

             "Szczur i kot" przestrzega przed pychą, która powoduje, że człowiek zaczyna wierzyć w swą nieomylność, w  swą  niezniszczalną siłą, przez co traci poczucie rzeczywistości i nie dostrzega  grożących niebezpieczeństw. Wystarczy wtedy moment, by stracił  pozycję lub nawet życie. Siedzący na ołtarzu podczas  nabożeństwa zachwycony sobą szczur padł ofiarą kota w momencie, gdy przekonany,

że "jemu to kadzą", "dymem się kadzidł zbytecznych zakrztusił”.

             "Wół minister".

             "Kiedy wół był ministrem i rządził rozsądnie,

             Szły, prawda, rzeczy z wolna, ale szły porządnie".

             Znudzony jednostajnością monarcha zrzuca go ze  stanowiska,oddając je małpie, a potem lisowi. Szybko okazało się, że  głupota pierwszego ministra i chytrość drugiego mogą doprowadzić  kraj do ruiny. Całe szczęście, że rozsądek zwycięży’ i "znowu wół był  ministrem i wszystko naprawi’".

             "Ptaszki w klatce". Bajka ma  charakter  polityczny. tary czyżyk przejawia troskę o losy kraju, wspomina czasy kiedy Polska była krajem wolnym, tęskni za wolnością.  Młody  czyżyk  natomiast nie jest tym zainteresowany, bo urodził się już w niewoli.

             "Groch przy drodze". Autor krytykuje  zbytnią przezorność, ostrożność, chciwość, które często przynoszą jeszcze większe szkody.

             "Dewotka". Bajka krytykuje fałszywą pobożność, zakłamanie i obłudę religijną. Bajki Krasickiego bawią i uczą zarazem. "I, na kształt próchna, świecą, a nie grzeją" (autor)

             S a t y r y . Satyra to utwór literacki posługujący się dowcipem, ironią, kpiną lub szyderstwem, by wyrazić krytyczny stosunek do przedstawionych zjawisk, ośmieszyć ludzkie wady, obyczaje, postawy światopoglądowe.

             Krasicki jest autorem 22 satyr. Piętnują  one  i  demaskują

      pasożytniczy charakter życia szlachty,  pokazują  przejawy  upadku

      moralnego klasy panującej.

             "Żona modna" ukazuje w różnych sytuacjach modną szlachcian-

      kę, tworząc świetny portret damy rozmiłowanej w zbytkach,  kapryś-

      nej i często bezmyślnie marnotrawiącej majątek męża. Pełen  humoru

      jest obraz przenoszącej się do majątku męża młodej żony  obładowa-

      nej niepotrzebnymi, ale za to modnymi, drobiazgami, zabawne są jej

      miny i humory na widok tradycyjnego  dworku  szlacheckiego,  który

      wkrótce za grube pieniądze ozdobi tak, że  "przeszedł  warszawskie

      pałace", bawią jej kaprysy i cicha uległość męża, który  wziął  za

      nią w posagu kilka wiosek - marnotrawienie majątków  i  życie  nad

      stan w sytuacji, gdy kraj podejmował próby odbudowy gospodarczej.

             "Pijaństwo". Nałogowy pijak, narzekający na  ból  głowy  po

      kolejnej libacji, opowiada znajomemu o przebiegu suto zakrapianych

      spotkań z kompanami. Są w nich hałaśliwe, niemądre kłótnie na  te-

      maty polityczne, są i ordynarne bójki, których świadkami jest słu-

      żba. Dziesięć opróżnionych butelek spowodowało "nudności i guzy  i

      plastry". Niepokojąco brzmi zakończenie utworu, w którym nie  cał-

      kiem jeszcze trzeźwy szlachcic, po wyrażeniu pragnienia "Bogdaj  w

      piekło przepadło obrzydłe pijaństwo" i po wysłuchaniu umoralniają-

      cej nauki, że ten "którego ujęła moc trunku,  człowiekiem  jest  z

      pozoru, lecz w zwierząt gatunku godzien się mieścił",  na  pytanie

      "gdzieś idziesz?" odpowiada - "napiję się wódki".

             "Świat zepsuty". Satyrę tę można uznać za podsumowanie  są-

      dów Krasickiego o czasach, w jakich mu przyszło żyć. Nie ma w niej

      nic zabawnego. Jest pełna gorzkiego szyderstwa, ostro atakuje  ze-

      psuty świat, który  stworzyło  zepsute  społeczeństwo.  "Gdzieżeś,

      cnoto? gdziež, prawdo? gdziežcie się podziały?" - pyta poeta.

             Dobre obyczaje minęły,  uczciwość  i  prawda  nie  popłaca,

      "wszędzie nierząd, rozpusta, występki szkaradne". Od  tego  wzięła

      początek słabość naszego kraju.

             "Do króla". Ta satyra jest mistrzowską formą obrony Stanis-

      ława Augusta i krytyką jego przeciwników. W ich usta wkłada  poeta

      niedorzeczne zarzuty skierowane przeciw królowi, które w rzeczywi-

      stości są godnymi głośnej  pochwały  zaletami  monarchy:  młodość,

      polskie pochodzenie, mądrość, troska o poddanych. Takie  stawianie

      sprawy demaskuje głupotę i  wstecznictwo  myślenia  konserwatystów

      szlacheckich, o czym mówi autor z ironią często bolesną  i  zapra-

      wioną goryczą.