Ikona - Okno ku wiecznosci, eBooks txt, pobierz pdf

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Michel QuenotIKONA OKNO KU WIECZNO�CIPrze�o�y� ks. Henryk Paprocki�irftliadrukT\lul o L'ic�ne. Fen�tre sur I� Copyrighi by OnMrak. ISBN 83-8536�-�-2ORTHDRUK. B:ar. stok 1Sk�ad i druk Orthdruk 15-399 Bia�ystok, ul. Sk�adowa 9. tel 085/422-517Wst�pKsi��ka Michela Quenota zas�uguje na uwag� z kilku powod�w. Przede wszystkim dlatego, �e jest napisana bardzo przyst�pnym j�zykiem i wprowadza czytelnika w najwa�niejsze problemy dotycz�ce sztuki ikony. Ikona w XX wieku sta�a si� modna. Bez przesady mo�na powiedzie�, �e w XX weku napisano na temat ikony wi�cej ni� w poprzednich wiekach razem wzi�tych. W powodzi literatury ksi��k� Michela Quenota wyr�nia to, �e jest najlepszym ze wszytkich znanych mi popularnym wprowadzeniem w tajniki sztuki odkrytej na nowo po wiekach. Przygod� poznawania ikony nale�y zacz�� od tej w�a�nie ksi��ki. Dopiero po jej uwa�nym przeczytaniu mo�na si�gn�� po pozycje o. Paw�a Florenskiego, o. Sergiusza Bu�gakowa, Paula Evdokimova, Leonida Uspienskiego czy te� Iriny Jazykowej.Poza tym na uwag� zas�uguje ukierunkowanie poszukiwa� autora. M�wi o tym ju� podtytu� ksi��ki - �Okno ku wieczno�ci" (w oryginale: �Okno ku Absolutowi"). Michela Quenota mniej interesuj� techniki i szko�y malowania ikon, chocia� po�wi�ca im du�o uwagi, bardziej natomiast cel ikony, jej przeznaczenie - ikona jako miejsce teologiczne. Teologia, m�wi�c najpro�ciej, jest refleksj� o Bogu, cz�owieku i kosmosie, dokonywan� w �wietle Objawienia i Tradycji. Przyzwyczaili�my si�, �e teologia znajduje sw�j wyraz wy��cznie w ksi��kach, artyku�ach i traktatach. Jest to jednak przyzwyczajenie nie tylko b��dne, ale tak�e sprzeczne z dogmatem. Ot� VII Sob�r Powszechny zadeklarowa�, �e ikonie nale�y si� taki sam kult jak Ewangelii. Oznacza to, �e sztuka ikony zosta�a postawiona na tym samym poziomie co Biblia. Z tego powodu ikona jest innym rodzajem teologii, jest teologi�, jak okre�li� to Jewgienij Trubieckoj, w barwach i liniach, jest �kolorow� kontemplacj�". W tych sytuacjach, gdy j�zyk staje si� bezradny, ikona przejmuje jego funkcje i w innym j�zyku, sobie w�a�ciwym, t�umaczy prawdy wiary. �aden traktat trynitarny, czyli o Tr�jcy �wi�tej, nie wytrzymuje konkurencji z ikon� �w. Andrzeja Rublowa Tr�jca �wi�ta. To jednak nie wszystko. W�a�ciwe bowiem miejsce ikony jest w cerkwi. Ikona zwi�zana jest z liturgi�. Pe�ni te� tak� sam� rol� jak liturgia, jest wtajemniczeniem w Boga. Nie istnieje w oderwaniu od s�owa, muzyki, poezji i gestu liturgicznego. Wtedy jest owym �oknem ku wieczno�ci": �Widzimy realny byt samych wyobra-�e�. Patrz� na ikon� i m�wi� do siebie: �Oto - Ona Sama". Nie Jej wyobra�enie, lecz Ona Sama, dzi�ki sztuce ikony kontemplowana. Jak przez okno widz� Matk� Bo��, Sam� Matk� Bo��, i do Niej Samej zanosz� mod�y, twarz� w twarz, a nie do Jej wyobra�enia" (P. Florenski, Ikonostas i inne szkice, Warszawa 1984, s. 125).O. Pawe� Florenski powiedzia� lapidarnie: �Jest Tr�jca Rublowa, a wi�c jest B�g". Jest ikona, a wi�c B�g prawdziwie si� Wcieli� i mo�e by� przedmiotem sztuki. Jest ikona, gdy� cz�owiek jest obrazem Boga. Michel Quenot prowadzi nas cierpliwie po trudnych �cie�kach symboliki kolor�w i kszta�t�w, po wydarzeniach, kt�re dzi�ki szczeg�lnemu j�zykowi ikony staj� si� aktualne dzi� i teraz, chocia� r�wnocze�nie ikona podkre�la ich historyczny charakter. Bogaty materia� ilustracyjny pozwala od razu na weryfikowanie jego twierdze�.R�wnocze�nie ksi��ka mo�e by� pomocna dla tych wsp�lnot i Ko�cio��w chrze�cija�skich, kt�re utraci�y ca�kowicie, b�d� te� dopu�ci�y do zniekszta�cenia tradycji sztuki ikony. Pozwala zrozumie� rol� ikony w �yciu Ko�cio�a. Jednym z nieszcz�� chrze�cija�stwa jako ca�o�ci jest fakt, �e decyzje VII Soboru Powszechnego, odnosz�ce si� do kultu ikony, zosta�y w pe�ni zaakceptowane jedynie przez Prawos�awie, aczkolwiek pod wp�ywem sztuki renesansowej i barokowej w XVIII i XIX wieku dosz�o do powa�nego zniekszta�cenia samej ikony. Recepcja decyzji soboru z 787 roku dotychczas nie dokona�a si� w ca�ej pe�ni na Zachodzie. Mo�na �ywi� nadziej�, �e ksi��ka Michela Quenota b�dzie w tym du�� pomoc�. Kiedy bowiem �Przeczystej ikonie Twojej k�aniamy si�, W�adco", oddajemy cze�� nie dzie�u r�k ludzkich, ale Bogu, kt�ry zgodnie ze wspania�ym sformu�owaniem �w. Jana Damasce�skiego �zechcia� sam sta� si� materi� i zbawi� mnie za po�rednictwem materii" (PG 94, 1245). Ikona, b�d�c materialn�, otwiera nas nie na materi�, ale na ducha. Prowadzi nas do progu Tajemnicy, kt�rej mo�emy dotkn�� w milczeniu kontemplacji, poniewa� ikona jest �oknem ku wieczno�ci". Dzi�ki ikonie widzimy byty przemienione, a wi�c autentyczne, gdy� przemienienie jest ostatecznym celem �wiata. Ukazuj�c ten cel ikona r�wnocze�nie zmusza do refleksji nad sob� samym.Bez ikon nasze �ycie by�oby znacznie ubo�sze i to nie tylko z powod�w estetycznych, ale przede wszystkim teologicznych i duchowych.P�az�wka, 11 lipca 1996 rokuks. Henryk PaprockiWprowadzenieIkona jest bardzo modna. Nie powinno to dziwi� w cywilizacji, w kt�rej obrazy odgrywaj� pierwszoplanow� rol�. Ikona jest bardzo poszukiwana w �wiecie kultury, zajmuje znacz�ce miejsce w ch�tnie odwiedzanych kolekcjach publicznych i prywatnych. W tych ostatnich znajduje si� coraz wi�cej ikon. Upodobanie to kryje w sobie przeciwstawne motywacje, podzielane przez wierz�cych i niewierz�cych. Niewierz�cy widz� w ikonie dzie�o sztuki o du�ej warto�ci estetycznej. Niekt�rzy postrzegaj� ikon� jako zjawisko egzotyczne, jako atrakcj� przyci�gaj�c� widz�w. Tymczasem wierz�cy, zafascynowani prawos�awiem, postrzegaj� w ikonie zjawisko o charakterze duchowym. Jednak�e wi�kszo�� chrze�cijan Zachodu ignoruje bogactwo ikony, co cz�sto wi��e si� z ikonoklazmem (niszczeniem ikon), ci�gle odradzaj�cym si�, lub te� z niew�a�ciwie ukierunkowan� pobo�n� wyobra�ni�. Znacz�cym zjawiskiem jest fakt, �e m�odzi ludzie pragn� lepiej pozna� ikon�. By�oby jednak naiwno�ci� nie postrzega� w tym zjawisku przemijaj�cej mody. Czy jest to jednak g�os serca, pr�ba uchwycenia prawdy? Ikona bowiem zanim jest postrze�ona jako pi�kna, powinna by� postrze�ona jako prawdziwa. Obraz najpierw dotyka serca, p�niej za� umys�u. W naszej epoce, w kt�rej oblicze jest poniewierane, gdy trwa dyskryminacja rasowa, gdy ludzie t�skni� za prawdziwym kontaktem, oblicza ja�niej�ce �wiat�o�ci� pochodz�c� z innego �wiata, stawiaj� pytanie. M�wi� o Bogu, ale tak�e m�wi� o cz�owieku.Temat dotyczy wi�c ikony, kt�ra rozwija�a si� w d�ugim okresie czasu i na du�ych przestrzeniach, a to przekracza ramy ma�ego studium. Intencj� autora jest ofiarowanie tym, kt�rzy interesuj� si� ikon�, ale jej nie znaj�, kilku podstawowych informacji pozwalaj�cych zrozumie� istot� ikony. Po kr�tkim wprowadzeniu historycznym w ikonografi� chrze�cija�sk� okre�limy tereny, na kt�rych powstawa�a ikona i zaj�a swoje miejsce w Ko�ciele wschodnim a� do dzisiaj. Oczywi�cie, ikona wymaga konfrontacji ze sztuk� religijn� Zachodu, a tak�e szczeg�owej analizy kolor�w i sposobu ��czenia s�owa i obrazu. Analiza kilku ikon logicznie przejdzie w ko�cowy esej, b�d�cy teologiczn� refleksj� nad ikon�.Cerkiew �wi�tych Teodor�w. Mistra (1290-1295). Budowla na planie oktogonalnym.T r-.j.: pnq 2DSCroku w�dr�iUmi�owanie pi�kna (gr. philokalia) nape�nia nas rado�ci�. To pi�kno p�onie w spojrzeniu Boga, kt�re dotyka �wiata Boskimi energiami. Tylko w Nim dana jest mo�liwo�� odkrycia pi�kna wszystkich rzeczy. Trzeba zst�pi� w milczenie i samotno�� swego serca, aby us�ysze� wibrowanie serca ju� przemienionego �wiata.Ta ma�a ksi��eczka, dedykowana wszystkim, kt�rzy zachwycaj� si� tym pi�knem, m�wi o �humanizmie autentycznie wizualnym". Czy� ka�da ikona nie m�wi o Bogu, kt�ry sta� si� cz�owiekiem, aby cz�owiek m�g� sta� si� bogiem?Redukcja ikony do dzie�a sztuki nie pozwala na dostrze�enie jej zasadniczej funkcji. Ikona jako �teologia w kolorach" g�osi i uobecnia poprzez kolory to, co Ewangelia g�osi s�owami. Jest wi�c w konsekwencji jednym z aspekt�w Bo�ego Objawienia i naszej wsp�lnoty z Bogiem. Wierni prawos�awni, zgromadzeni w cerkwi na nabo�e�stwie, znajduj� zwi�zek z niebieskim Ko�cio�em za po�rednictwem ikon i modlitw liturgicznych.Wspania�y teolog, o. Sergiusz Bu�gakow, w swoim znacz�cym dziele Prawos�awie podkre�la, �e �ka�da historyczna ga�� chrze�cija�stwa powszechnego otrzyma�a szczeg�lny charyzmat, kt�ry j� charakteryzuje: katolicyzm organizacj� i autorytet, protestantyzm etyk� i intelektualizacj� �ycia, natomiast prawos�awie, zw�aszcza w Bizancjum i na Rusi, otrzyma�o dar widzenia pi�kna �wiata duchowego".Ikona wyra�a wi�c prawos�awie. Podobnie jak s�owo jest no�nikiem tradycji Ko�cio�a, przeto nale�y okre�li� czym jest ikona.Okre�lenie �ikona" wydaje si� by� uzurpacj�; sta�o si� cz�ste od XVIII wieku i powszechne w naszych czasach, czemu towarzyszy odrodzenie pe�ne nadziei. Skoro istnieje problem, to nale�y go rozwi�za�. Poza tym nasza zachodnia mentalno�� ci�gle d��y do zredukowania ikony do obrazu religijnego - w sensie rzymskokatolickim - co jest b��dne. Takie pomieszanie poj�� cz�sto prowadzi po prostu do negacji specyfiki ikony.Temat pracy dotyczy �wiata samego w sobie. Ikona, kt�ra powsta�a w Bizancjum, zosta�a ukszta�towana w V wieku. Cesarstwo Bizantyjskie upad�o w 1453 roku. Wraz z ludami ba�ka�skimi i s�owia�skimi ikona przesz�a ogromn� w�dr�wk� w czasie i w przestrzeni.Ikona jest �ci�le zwi�zana z ewolucj� my�li chrze�cija�skiej. Sztuka ka-takumb przekaza�a nam wiele przyk�ad�w. Chrystologia (nauka o Chrystusie), ikonoklazm, pneumatologia (nauka o Duchu �wi�tym), wszystko to odbija si� w ikonie poddanej �kanonom" i s�u�y jako pomoc wyznaczona przez Ko�ci� w jego funkcji teologicznej.Je�eli sztuka wyra�a koncepcj� �wiata, to jest przede wszystkim j�zykiemi jako taki j�zykiem wypracowanym. Zrozumienie ikony zak�ada znajomo�� cz�owieka i syntaksy. Ikona bardziej ni� inne dzie�a sztuki zak�ada istnienie takiej sztuki, kt�ra pozwala przej�� od tego co widzialne do tego, co niewidzialne. Jej bardzo wyrafinowane... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki