Imiona i nazwiska. Toponimy, filologia polska, Językoznawstwo, ebook, pdf

Imiona i nazwiska. Toponimy

Do wojny pisownia dużych i małych liter była nieregulowana.

Nazwy własne:

Sofokles ‘tek, który miłuje mądrość’

Temistokles ‘ten, który miłuje sprawiedliwość’

1. Imiona prasłowiańskie – nacechowane znaczeniem, znaczące; dwuczłonowe; posiadały specyficzną funkcję życzeniową – życzenia na przyszłość dziecka.
Wi|sław – ‘sławiący siłę’ *wit – siła

2. Imiona chrześcijańskie – pochodzenia biblijnego, imiona świętych.

3. Imiona obcego pochodzenia.

Stephanos (łac. korona)
Szczepan Stefan

Nazwiska miały pierwotnie charakter przezwiskowy, odnosiły się do jakichś cech charakterystycznych poszczególnych osób.

Kategorie nazwisk:

1. Odapelatywne:

a. zwierzęta

b. rośliny

c. jednostki czasu

d. części ciała

e. cechy charakteru

f. cechy fizyczne

g. przedmioty

h. zawody i funkcje

i. zjawiska atmosferyczne

j. żywność

2. Odimienne.

3. Odetniczne.

4. Wskazujące pochodzenie lub miejsce zamieszkania.

5. Nazwiska patronimiczne (filiacyjne).

6. Od wyznawanej religii.

Dla Żydów początkowo nie była potrzebna identyfikacja nazwiskami – bardzo się różnili od społeczeństwa polskiego. Dopiero zaborcy narzucili im nazwiska.

Początkowo nazwiska były znaczące.

Kończące się na –cki, -ski są wtórne, tworzone od nazw miejscowych – te początkowo były nazwiskami szlacheckimi.

Toponimy (nazwy topograficzne):

· nazwy patronimiczne – najstarsze nazwiska. Pochodzące od patrona, osoby założyciela:

-ice -owice

· nazwy dzierżawcze – wskazują na posiadacza, bądź założyciela:

-ów -ow -ew -ewa -ewo -owo

*PoznanjЬ – Poznań (właścicielem był Poznan)

· nazwy służebne – od osób wykonujących jakąś czynność, która stała się ich przezwiskiem:

Świepietnicy – ‘zajmujący się ulami’

Kołodziej – ‘działający, robiący koła’

· nazwy etniczne

· nazwy topograficzne – ukazują ukształtowanie terenu w momencie, gdy nazwa powstawała:

Chełm – szłom – ‘coś wzniesionego’

Krosno – krostno – ‘wybrzuszenie, pagórek’

· kulturowe – pochodzące od wytworów ludzkich rąk, kultury materialnej i duchowej:

Żary, Opole, Czary, Nowy Targ, Boża Wola

Wrocław i Warszawa wywodzą się od imienia Wrocisław.

Wrocław

Wrocisław ‘ten, który ma wrócić sławny’

WrocisławjЬ - Wrocisław’

dlatego: we Wrocławiu
Wrocławiowi

Wrocławiem

Nazwa ta powstawała, gdy w języku polskim był akcent inicjalny:

Wrŏcisław

przez ten akcent uproszczono kolejną sylabę

Wroćsław

nastąpiło upodobnienie

Wrocław

Warszawa

Wrocisław

vrot

metateza

vort

na północy Polski ar

vart

Na północy Polski imię to brzmiało
Warcisław

zdrobnienie (zazwyczaj przez –ch lub –sz)

Warsz

nazwa dzierżawcza

Warszewa

uznano za błędne (XIX w.)

Warszawa

Paweł – Pach – Paszek - (mazurzenie) Pasek

Słowianie:

Ø goc. slavan ‘milczeć’

Ø pl. słowień ‘len powoli dojrzewający’

Ø słowo

Ø sława

Ø swoboda, śleboda

Ø łac. sclavus ‘niewolnik’

Ø *sleu ‘przyduszenie, przygniecenie’ (por. sługa)

Ø *slov-/slav- < pie. k’el / k’leu / k’lou ‘mokry, wilgotny’ (por. łac. cloaca, słow. słota, slza ‘łza’, ros. slēza ‘łza’) ‘plemię zamieszkujące tereny podmokłe’

Polska – pole (pol+ska = przymiotnik ‘polna’)

Małopolska – łac. Polonia Minor

Wielkopolska – łac. Polonia Maior

Mazowsze – maz- (mazać, maź, mazidło) ‘teren błotny, wilgotny’

Śląsk - *sleng, pl. ślęga, ślęża ‘ mokradło, kałuża, teren nadwodny’

Odra - *uodr ‘woda’

Wisła – pie. vied / veis ‘wić, kręcić’

Warta - *vrt- ‘wiercić się’

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki