[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->ISOCRATESΙΣΟΚΡΑΤHΣMowa do Nikoklesa&List do Filipa II MacedońskiegoEdycja komputerowa: www.zrodla.historyczne.prv.plMail: historian@z.plMOWA DO NIKOKLESA*(1) Zwykle ci, Nikoklesie, którzy przynoszą wam — królom szaty, albo wy-roby ze złota czy spiżu, albo inne tego rodzaju dobra, których im samym brakuje,a w które wy i tak opływacie, w sposób nader oczywisty, jak mi się zdawało, nie tyleofiarują dary, co handlują, i co więcej — sprzedają to mienie w sposób o wielezręczniejszy od tych, którzy profesjonalnie zajmują się kupiectwem.(2) Uznałem więc,żetakim szczególnie pięknym, przydatnym i stosownymdarem ofiarowanym z mojej strony, a przyjętym z twojej, byłoby ustalenie, gdyby misię to udało [zrobić], zajęć, po jakie powinieneś sięgać, i czynów, jakich powinieneśunikać, abyś najlepiej władał i miastem i królestwem. Wobec zwykłych ludziistnieje wiele zaleceń wychowawczych: podstawowe,żebynie rozkoszowali sięzbytkiem, ale każdego dnia skłonni byli do refleksji nad [swoim] trybemżycia,(3) następnie są prawa, zgodnie z którymi toczy siężyciepubliczne, nadtowolność słowa i przywilej zarówno jawnego krytykowania przyjaciół, jak iwzajemnego wytykania sobie błędów przez wrogów. Nadto niektórzy dawnipoeci pozostawili zalecenia jak należyżyć.Jest zatem prawdopodobne,żepodwpływem tego wszystkiego [zwykli ludzie] stają się lepsi.Możliwość ta nie dotyczy władców, oni bowiem powinni być lepiej wy-chowywani niż pozostali ludzie, ponieważ po objęciu władzy wiodążywot[już]nie napominani. Większość osób nie pozostaje z nimi w bliskich stosunkach, a ci,którzy należą do ich towarzystwa, zabierają głos fjedyniej po to, aby sprawićim przyjemność. Bo też zarządzając wielkimi dobrami i posiadając wpływ nasprawy najwyższej wagi, z powodu niewłaściwego wykorzystania tychśrodkówsprawili,żewiele osób zaczęło wahać się, czy godniejsze wyboru jestżyciezwykłych, ale uczciwych ludzi, czyżyciewładców.(5) Kiedy bowiem przyglądają się zaszczytom, bogactwu i potędze, wszyscyuważają monarchów za równych bogom, kiedy zaś wezmą pod uwagę lęki iniebezpieczeństwa, a badając dokładnie sprawę widzą,żewładcy giną z najmniejspodziewanych powodów, z konieczności dopuszczają się występków wobecnajbliższych osób, a niektórym przydarzają się obie te sytuacje, to sądzą znowu,żelepiej jestżyćw jakikolwiek inny sposób niż wśród tego typu nieszczęśćpanować nad całą Azją.* Nikokles był uczniem Isokratesa, a zarazem synem Euagorasa – władcy Salaminycypryjskiej. Mowa ta pochodzi z 374 r.p.n.e., kiedy to młody Nikokles objął we władaniespuściznę po zmarłym ojcu.(6) Przyczyną tego wahania i zamętu jest fakt, iż ludzie uważają władzękrólewską niemal za służbę kapłańską wobec każdego człowieka, a tymczasem jestona rzeczą najwyższej wagi, [ale] pośród spraw ludzkich, wymagającą nadtoszczególnej przezorności. Doradzanie zatem w poszczególnych przypadkach jaksprawować władzę w sposób właściwy i chronić to, co dobre, a unikaćnieszczęść, jest rzeczą ludzi zawsze obecnych [przy władcy], ja natomiastspróbuję omówić ogólne zasady postępowania, do których należy się stosować iktóre powinno się pielęgnować.(7) Czy jednak sprawiony (przeze mnie) upominek godny będzie intencji,trudno wcześniej przewidzieć. Wiele bowiem poematów, jak i utworów pisanychprozą, gdy były jeszcze w zamysłach ich twórców, wzbudzały wielkieoczekiwania, a ukończone i przedstawione audytorium, zyskały opinię o wieleskromniejszą od nadziei.(8) Niemniej jednak [samo] przedsięwzięcie — zbadanie dziedzinyzaniedbanej i ustanowienie praw dla monarchii —jest dobre. Ci bowiem, którzy sąwychowawcami zwykłych ludzi, przynoszą pożytek jedynie im samym, jeżelinatomiast ktoś potrafi nakłonić do pielęgnowania cnoty tych, którzy władająmasami, pomoże obu stronom: i tym, którzy mają władzę, i tym, którzy są ichpodwładnymi — pierwszym uczyni panowanie bezpieczniejszym, drugim —podporządkowanie się ustrojowi państwowemu —łagodniejszym.(9) Po pierwsze zatem należy rozważyć, co jest obowiązkiem panujących. Jeśliw zasadniczych punktach uchwycimy dobrze właściwości całego zagadnienia, towtedy — przypatrując się im baczniej, powiemy i o szczegółach. Sądzę,żewszyscysię zgodzą, iż do obowiązków władców należy położenie kresu klęskom, które trapiąmiasto i ochrona jego sukcesów, jak również uczynienie miasta z nieznanego— wielkim. Temu trzeba podporządkować inne sprawy, które spadają [na panują-cych] z dnia na dzień.(10) Oczywiste jest i to,żeci, którzy będą zdolni podołać temu wszystkiemu ipodejmować decyzje w sprawach tak wielkiej wagi, nie mogąprzerywać i zaniedbywać [obowiązków], lecz zastanowić się jak innych przewyższyćrozsądkiem. Jest bowiem jasne,żetak będą sprawować władzę jak przygotują do tegoswe umysły.(11) Wniosek stąd, zeżadenatleta nie musi tak [intensywnie]ćwiczyćciała jakpanujący swoje dusze. Wszystkie igrzyska nie ofiarują bowiem nawet części tychnagród, o które wy walczycie codziennie. Pragnąc ich powinieneś jednak uważać,abyś o tyle górował nad innymi w zaszczytach, o ile będziesz się wśród nichwyróżniał w cnotach.(12) Nie sądź,żestarania, które przynoszą rezultaty w innych sprawach, nieposiadajążadnegowpływu na to, abyśmy stawali się lepszymi i mądrzejszymi. Nieobwiniaj nas, ludzi, o tak wielką nieudolność, iż wobec dzikich zwierzątznaleźliśmy sposoby, dzięki którym uszlachetniamy ich charaktery i czynimy jewartościowszymi, sobie samym zaś zupełnie nie możemy pomóc w osiągnięciucnoty. A skoro wychowanie i staranie mogą wpłynąć na nasz charakter, uczyń to[swoim] celem.(13) Przestawaj też z najmądrzejszymi ze swego otoczenia, a po innych, poktórych możesz, poślij, i nie myśl,żemożna nie znaćżadnegoz cieszących sięuznaniem poetów, czy też sofistów, ale przeciwnie — bądź słuchaczem jednych, auczniem drugich. Przygotuj się do roli sędziego wobec gorszych, współzawodnikazaś wobec lepszych: dzięki tego typućwiczeniommożesz stać się bardzo szybkotakim, jakim wobec naszych założeń powinien być ten, który właściwie wypełniaćbędzie obowiązki panującego i władać miastem jak należy. (14) Najlepiej sam siebiedo tego zdopingujesz, jeśli uznasz za niebezpieczne,żebyludzie gorsi rządzililepszymi lub głupsi wydawali rozkazy mądrzejszym. O ile silniej będziesz gardziłcudzą głupotą, o tyle lepiej wyćwiczysz swój intelekt.(15) Dlatego też trzeba dawać władzę tym, którzy zamierzają zrobić cośpożytecznego, a nadto władca powinien kochać ludzi i kraj. Nie można przecieżprawidłowo kierować ani końmi, ani psami, aniżadnąinną rzeczą, jeśliby nie czerpaćradości z tego, co należy otoczyć troską. Troszcz się o ludność, a nade wszystkosprawuj rządy w sposób przez lud akceptowany, (16) wiedząc,żenajdłużej istnieją tez oligarchii i innych form ustrojowych, które dbają o masy. Będziesz dobrymprzywódcą ludu, kiedy ani nie pozwolisz go skrzywdzić, ani nie zamkniesz oczu najego krzywdę, ale będziesz zważał na to,żebyzaszczytów dostąpili najlepsi,pozostali natomiast nie doznawali niesprawiedliwości: oto są pierwsze inajważniejsze zasady dobrego ustroju.(17) Obowiązujące zarządzenia i zwyczaje, które nie są dobre, zmieniaji poprawiaj — bądź wynalazcą jak najlepszych. Jeśli zaś nie potrafisz tego, naśladujto, co u innych jest właściwe. Szukaj praw absolutnie sprawiedliwych, trafnychi pozbawionych wewnętrznych sprzeczności, a prócz tego takich, które konfliktyobywateli uczynią jak najkrótszymi, a ich rozwiązania — najszybszymi. Wszystkiete wskazówki należy dołączyć do właściwie ustanawianych praw.(18) Określ obywatelom to, co przynosi pożytek oraz to, co podlega karze, abyjednego unikali, a drugiego podejmowali się z tym większą ochotą. W sprawach,w których dwie strony mają przeciwne zdania, nie podejmuj decyzji stronniczo,ani na przekór spierającym się stronom, ale wyrokuj zawsze to samo w tychsamych kwestiach. Stosowne i wskazane jest bowiem, aby zdanie władców —tak jak dobrze ustanowione prawa — odnośnie tego, co sprawiedliwe, byłoniewzruszone.(19) Zarządzaj miastem podobnie jak ojcowizną: w organizacji —energicznie i po królewsku, w wykonaniu —skrupulatnie, abyś cieszył się dobrąopinią i równocześ- nie podołał [zadaniom]. Wspaniałość pokazuj nie w sprawiewymagającej wielkich wydatków, ale zaraz zapominanej, lecz w tym, o czymwspominałem, również w pięknie nabytków i w dobrodziejstwachwyświadczonych przyjaciołom. Te bowiem wydatki pozostaną z tobą i przekażeszje — od roztrwonionych wartościowsze — potomnym.(20) W tym, co związane z kultem bogów, postępuj tak jak pokazali toprzodkowie, ale uważaj za najpiękniejszą ofiarę i najlepsze oddanie szacunku[bogom] okazanie się samemu człowiekiem najlepszym i najbardziej sprawied-liwym. Istnieje bowiem nadzieja,żeraczej tacy ludzie otrzymają od bogów cośdobrego, aniżeli ci, którzy składają wiele zwierząt ofiarnych. Uczcij urzędaminajbliższych spośród przyjaciół, a najbardziej lojalnych rzeczywistą władzą. (21) Zanajpewniejszą gwardię przyboczną uważaj cnotę przyjaciół,życzliwośćobywatelioraz własny rozsądek: dzięki nim bowiem można zarówno pozyskać, jak i utrzymaćjedynowładztwo. Dbaj o mienie publiczne i uważaj,żeci, którzyłożąnakłady,czerpią z twoich zasobów, a ci, którzy pracują — ciebie wzbogacają, ponieważ całebogactwo mieszkańców miasta i tak należy do dobrze [zarządzających] władców. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mirabelkowy.keep.pl